Co to jest osteoporoza?

Osteoporoza jest układową chorobą szkieletu a jej charakter doskonale oddaje samo pochodzenie tego słowa. Słowo osteo oznacza – kość, a porosis – porowatość , czyli razem, „osteoporoza” etymologicznie oznacza zrzeszotnienie / zanik kości.  Co to jest osteoporoza Jakie są rodzaje osteoporozy Jakie są objawy osteoporozy

W 1993 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała definicję osteoporozy która określa ją jako metaboliczną chorobę szkieletu, charakteryzującą się zaniżoną w stosunku do normalnej masą kości i zaburzoną mikroarchitekturą kości wiodącą do wzmożonej łamliwości szkieletu. Najnowsza definicja osteoporozy, opracowana w USA przez specjalistów z Narodowego Instytutu Zdrowia ( NIH ) określa osteoporozę jako chorobę szkieletu w której na skutek malejącej odporności mechanicznej wzrasta ryzyko złamań kości.

W dzisiejszych czasach uznaje się, że termin „ryzyko złamań” z definicji NIH jest kluczowym elementem definicji osteoporozy.

Złamania będące skutkiem małej gęstości mineralnej kości, następujące nawet przy niewielkich urazach należą do najważniejszych objawów osteoporozy. Są one niewspółmierne wobec przyczyn które je spowodowały i u zdrowych osób nie powodują istotnych następstw. Nazywane są nisko-energetycznymi złamaniami kości.

Podstawowym celem wszelkich działań prewencyjnych, żywieniowych i innych, diagnostyki oraz leczenia istniejącej już osteoporozy jest zapobieganie złamaniom i skutkom z nimi związanymi.

Zmiany w strukturze tkanki kostnej spowodowane osteoporozą.

Kości – procesy przebudowy

Kości zbudowane są z dynamicznej tkanki kostnej. Oznacza to, że w ciągu całego życia człowieka zachodzą w niej procesy, w których komórki kości giną (resorpcja) oraz procesy odwrotne – następuje tzw. kościotworzenie. Procesy te nazywane są przebudową kości lub obrotem kostnym. W ciągu roku wymianie ulega 2-10% masy kostnej, przy czym szybkość przebudowy kości jest inna u każdej osoby – u niektórych osób przebiega szybciej, u innych wolniej. W sytuacji, kiedy proces resorpcji przebiega zbyt szybko a kościotworznie zbyt wolno i proces ten ma tendencję ciągłą zachodzi ryzyko wystąpienia osteoporozy.

Dokładniej o procesach przebudowy kości napisałam w artykule – Na czym polegają procesy przebudowy kości  (obrót kostny).

Podział osteoporozy

Brytyjski lekarz M. Frost wyróżnił następujące postacie osteoporozy:

Postacie osteoporozy

lp.	nazwa	opis
1	Osteoporoza prawdziwa	łamliwość kości osiągnęła taki stopień, że normalna aktywność fizyczna powoduje złamania ( gł. kręgosłupa) lub ból.
2	Fizjologiczna osteopenia	zmniejszona odporność kości na urazy wynika z mniejszej gęstości mineralnej kości (BMD) będącej skutkiem małej aktywności fizycznej i obniżonej siły mięśniowej.
3	Osteoporoza prawdziwa w połączeniu z fizjologiczną osteopenią	Wszystkie powyższe objawy
4	Osteopenia przejściowa	następuje w następstwie ograniczenia ruchu po urazach lub na skutek choroby.

Mając na uwadze przyczyny, przebieg, wiek chorych oraz inne czynniki możemy podzielić osteoporozę na dwa rodzaje: pierwotną i wtórną.

W osteoporozie pierwotnej wyróżniamy :

postać idiopatyczną (samoistną) o nieznanych przyczynach. Jest to występująca dość rzadko pierwotna choroba tkanki kostnej: osteoporoza dziecięca, młodzieńcza i dorosłych w średnim wieku.

osteoporozę inwolucyjną, wynikającą ze starzenia się organizmu: pomenopauzalną ( typ I ) i osteoporozę w wieku podeszłym ( typ II ) tzw. osteoporoę starczą.

Typ I osteoporozy spowodowany jest zmniejszeniem stężenia estrogenów w organizmie na skutek niedoczynności jajników wynikającej z wieku. Występuje w okresie wczesnej starości, u kobiet w okresie okołomenopauzalnym.

Osteoporozę II typu stwierdza się u osób powyżej 75 roku życia i jej przyczyną jest głównie zaburzenie wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego, niedobór witaminy D oraz zmniejszenie aktywności fizycznej.

Osteoporoza wtórna wynika z istnienia innych chorób lub przyjmowania niektórych leków. Choroby przewlekłe, które mogą mieć wpływ na powstawanie osteoporozy to m,in. choroby endokrynologiczne, gastroenterologiczne, nowotworowe, ciężkie choroby nerek, choroby tkanki łącznej, choroby o podłożu psychicznym. Przyczyną powstawania osteoporozy wtórnej może być również długotrwałe stosowanie niektórych leków, głównie glikokortykosteroidów, oraz długotrwałe unieruchomienie. Kliknij TUTAJ, żeby dowiedzieć się więcej.

Informacje o tym, jakie są przyczyny powstawania osteoporozy i czy jesteś w tzw. grupie ryzyka przeczytasz w tym wpisie (KLIK)

Objawy osteoporozy

Pierwsza faza osteoporozy zazwyczaj przebiega bezobjawowo. Chorobę diagnozuje się wykonując badanie densytometryczne, które zostało opisane w innym artykule (KLIK) i którego wynik ( T-score poniżej -2,5) oraz wystąpienie jednego lub kilku złamań związanych z niską gęstością mineralną kości dają podstawy do uznania osteoporozy za postać jawną.

Złamaniom osteoporotycznym najczęściej ulegają: nadgarstki, kość promieniowa, kręgi w kręgosłupie oraz bliższy koniec kości udowej.

Najczęściej, jeszcze w fazie początkowej dochodzi do tzw. złamań kompresyjnych kręgów. 

Złamania kręgów często przebiegają bezboleśnie, osoba chora może nawet nie zdawać sobie sprawy z zaistnienia złamań. Pojawiający się w tej sytuacji dyskomfort często zrzucany jest na karb innych dolegliwości a ewentualny przewlekły ból kręgosłupa może być traktowany jako typowy objaw zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa towarzyszący starości. Złamania kręgów mogą być samoistne lub wywołane nawet przez niewielki ruch, pochylenie się, podnoszenie cięższych rzeczy czy kaszel.

Długo trwająca choroba ze złamaniami kręgów powoduje łatwe do rozpoznania zmiany w wyglądzie chorej osoby. Następuje zmniejszenie wzrostu. Uważa się, że utrata wzrostu o 3,8 cm w stosunku do najwyższej osiągniętej w ciągu życia wysokości ciała daje podstawę do podejrzenia złamań kompresyjnych kręgów. W tym przypadku choroba stopniowo doprowadza do obniżenia wzrostu, garbienia się (tzw. wdowi garb), problemów z poruszaniem oraz pogorszenia nastroju, a nawet depresji. W konsekwencji prowadzi to do niesprawności i trwałego uzależnienia od pomocy innych osób.

Spośród złamań osteoporotycznych najgroźniejsze dla pacjentów jest złamanie szyjki kości udowej, któremu towarzyszy długotrwałe unieruchomienie. Następstwem są wówczas liczne powikłania: zapalenie płuc, zatory w żyłach, zaburzenia pracy jelit czy odleżyny. W sytuacji unieruchomienia leczenie tych chorób jest bardzo uciążliwe, długie, chory wymaga długotrwałej rehabilitacji. Niestety, skutkiem unieruchomienia po złamaniach w starszym wieku jest wysoki poziom umieralności – aż 20 -30 % w ciągu pierwszego roku po złamaniu.

Inne widoczne zmiany w wyglądzie i postawie ciała przy osteoporozie to:

• Charakterystyczne pochylenie kręgosłupa do przodu (kifoza piersiowa), co wymusza uniesienie głowy pogłębienie lordozy szyjnej.
• Ręce wydają się zbyt długie w stosunku do tułowia.
• Często zdarza się ocieranie żeber o talerze kości biodrowych,
• Zmniejszenie siły mięśni,
• Pofałdowanie skóry na piersiach.

W zależności od zaawansowania osteoporoza może również wywoływać szereg innych objawów:

• Zaburzenia układu oddechowego: ucisk na narządy wewnętrzne ( płuca), podatność na zakażenia,
• Zaburzenia w funkcjonowaniu układu pokarmowego: bóle brzucha, zaburzenia perystaltyki, zaburzenia trawienia,
• Dolegliwości bólowe: nerwobóle, ból w odcinku piersiowym kręgosłupa, bóle kończyn górnych, ból podczas chodzenia, stały lub czasowy dyskomfort,
• Obniżenie siły mięśni której skutkiem są upadki i zaburzenia postawy oraz obniżona aktywność fizyczna,
• Ograniczenie pola widzenia wynikające z kifozy piersiowej,
• Ograniczenia ruchów zgięcia w piersiowym i lędźwiowym odcinku kręgosłupa oraz skrętnych w odcinku szyjnym,
• Objawy psychosomatyczne: pogorszenie nastroju, depresja, lęk przed złamaniem.

Zmiany w strukturze kości i postawie osoby chorej na osteoporozę.

Epidemiologia osteoporozy

Od wielu lat na świecie obserwuje się wzrost liczby złamań niskoenergetycznych spowodowanych osteoporozą. Czynnikami powodującymi tendencję wzrostową jest wydłużenie się życia oraz znaczny spadek aktywności fizycznej związany z ułatwieniami technicznymi codziennego życia.

Na podstawie badań i danych w literaturze wiadomo, że w skali światowej ryzyko złamania osteoporotycznego u kobiet pięćdziesięcioletnich wynosi 40%, a u mężczyzn 13%. Źródła podają, że w Stanach Zjednoczonych, Europie i Japonii dolegliwości z powodu osteoporozy dotyczą 75 mln osób. W 2000 roku odnotowano 1.6 mln złamań szyjki kości udowej i szacuje się, że w 2050 roku zachorowalność z tego powodu wyniesie 4,5 mln.

W Europie osteoporoza występuje u 21% kobiet i 6% mężczyzn po 50 roku życia, natomiast w Polsce choruje na nią 30 % kobiet oraz 13-33% mężczyzn.

Śmiertelność z w pierwszym roku po złamaniu szyjki kości udowej wynosi od 20-30% do 45-52% w regionach mniej rozwiniętych i jest o ok. 5% większa u mężczyzn niż u kobiet. Oszacowano również, że ok 20% chorych wraca do sprawności sprzed złamania, 50% zostaje niepełnosprawna a 25% wymaga długoterminowego leczenia i rehabilitacji.

Czy masz osteoporozę?

Jeśli po przeczytaniu tego artykułu uważasz, że możesz być w grupie ryzyka osteoporozy, wejdź na stronę kalkulatora ryzyka złamań FRAX – TUTAJ, wpisz swoje dane i odczytaj wynik.

Przeczytaj również:

Diagnostyka i kryteria rozpoznania osteoporozy

Wybrane choroby i leki wpływające na pogorszenie stanu kości – osteoporoza wtórna

Jak aktywność fizyczna wpływa na układ kostny ?

Styl życia a ryzyko powstawania osteoporozy

Źródła:

1. Przysławski J., Górna I. : Osteoporoza u dzieci i młodzieży. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna XLI; 4: 949-956.

2. Jarosz M., Praktyczny podręcznik dietetyki, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2010.

3. Jarosz M., Osteoporoza, PZWL, Warszawa 2010.

4. Tkaczuk-Włach J., Sobstyl J., Jakiel G., Osteoporoza – obraz kliniczny, czynniki ryzyka i diagnostyka, Przegląd Menopauzalny 2010; 2, s. 113–117.

5. Czerwiński E., Boczoń K., Kumorek A., Epidemiologia złamań osteoporotycznych, Postępy Nauk Medycznych 3/2012, s. 206-212.

Źródła fotografii i rycin

1. Zdjęcie główne – www.vectorstock.com/royalty-free-vector/flat-shading-style-icon-broken-bone-vector-16451288″ target=”_blank”>Flat shading style icon broken bone at VectorStock</a> + modyfikacja własna

2. Grafika struktura kości By Aisha Huseynova [CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)], from Wikimedia Commons https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Osteoparoz.jpg

3. Grafika postawa ciała Autor: BruceBlaus. When using this image in external sources it can be cited as:Blausen.com staff (2014). „Medical gallery of Blausen Medical 2014”. WikiJournal of Medicine 1 (2). DOI:10.15347/wjm/2014.010. ISSN 2002-4436. [CC BY 3.0 (https://creativecommons.org/licenses/by/3.0)], źródło: Wikimedia Commons