Diagnostyka i kryteria rozpoznania osteoporozy

Osteoporoza jest chorobą, która w początkowym okresie najczęściej przebiega bezobjawowo – nie podejrzewamy, że choroba postępuje, ponieważ nic się nie dzieje, aż do wystąpienia złamania. Jak sprawdzić, czy mam osteoporozę? Diagnostyka osteoporozy

Od wielu lat na świecie obserwuje się wzrost liczby złamań niskoenergetycznych spowodowanych osteoporozą. Czynnikami powodującymi tę tendencję wzrostową jest przede wszystkim wydłużenie się życia oraz znaczny spadek aktywności fizycznej związany z ułatwieniami technicznymi codziennego dnia. Oprócz tych dwóch, podstawowych kryteriów, do powstania osteoporozy przyczyniają się inne czynniki ryzyka, o których możesz przeczytać w tym wpisie.

Na podstawie badań i danych w literaturze wiadomo, że w skali światowej ryzyko złamania osteoporotycznego u kobiet pięćdziesięcioletnich wynosi aż 40%, u mężczyzn 13%. Źródła naukowe podają, że w Stanach Zjednoczonych, Europie i Japonii dolegliwości z powodu osteoporozy dotyczą aż 75 mln osób! W samej Europie osteoporoza występuje u 30% kobiet i 6% mężczyzn po 50 roku życia, natomiast w Polsce choruje na nią 30 % kobiet oraz 13-33% mężczyzn. I dalej, ryzyko zachorowania dotyczy co czwartej kobiety po 60 roku życia i co drugiej (!!!), która skończyła 70 lat.

Statystyki są tu bezlitosne. Jak widać, osteoporoza dotyczy bardzo wielu osób i jest problemem o zasięgu społecznym. Dlatego naprawdę warto sprawdzić, czy:

PO PIERWSZE – jesteś w grupie ryzyka zachorowania na osteoporozę

PO DRUGIE – jak sprawdzić, czy masz osteoporozę lub w jakim jest stadium.

Więcej o osteoporozie, jakie są jej rodzaje i przebieg, napisałam tutaj.

Jeśli chodzi o diagnostykę i kryteria rozpoznania osteoporozy, ocenę ryzyka osteoporozy, najnowsze polskie zalecenia są oparte na podstawie przeglądu badań polskich i międzynarodowych organizacji zajmujących się zdrowiem i osteoporozą. Na tej podstawie opracowano aktualną koncepcję postępowania lekarskiego, która stwierdza:

„ Nie diagnozujemy „osteoporozy”, tylko całkowite, indywidualne, 10-letnie zagrożenie złamaniem, oceniając współoddziaływanie niezależnych i samowystarczających czynników ryzyka, a celem leczenia jest zmniejszenie zagrożenia złamaniem, z jakiegokolwiek powodu by ono wynikało”.

Przy tym założeniu, osiągnięcie celu, czyli zapobieganie załamaniom jest możliwe wówczas, jeśli dostatecznie wcześnie rozpozna się chorobę. Aktualnym standardem diagnostycznym jest więc całościowa ocena czynników ryzyka wystąpienia choroby i złamań przeprowadzona za pomocą wywiadu, badania przedmiotowego, badania densytometrycznego, badań rentgenowskich i laboratoryjnych.

W ogólnym wywiadzie lekarskimi uzyskuje się podstawowe informacje:

• o wieku,

• BMI,

• stylu życia,

• diecie,

• ewentualnych złamaniach w najbliższej rodzinie,

• współistniejących chorobach,

• przyjmowanych lekach.

Ustala się także miejsce i okoliczności występowania dolegliwości bólowych. Na podstawie uzyskanych informacji można określić istnieją czynniki ryzyka osteoporozy i złamań.

Po wstępnym wywiadzie, na podstawie istniejących objawów przeprowadza się badanie przedmiotowe (zmniejszenie wzrostu, zgarbiona sylwetka, bolesność żeber, ograniczenie ruchów i in.). Stwierdzenie któregoś z powyższych objawów daje podstawę do dalszej diagnostyki np. rentgenowskiej czy laboratoryjnej.

Według najnowszych założeń WHO i IOF (Międzynarodowej Fundacji Osteoporozy) osteoporozę rozpoznaje się na podstawie pomiaru BMD bliższego końca kości udowej lub kręgów lędźwiowych za pomocą badania densytometrycznego metodą DXA (dwuwiązkowa absorbcjometria rentgenowska). Wyniki takiego badania podawane są jako odchylenia standardowe i oznaczane jako współczynnik T-score i Z-score. Współczynnik T-score odnosi mierzoną gęstość kości do szczytowej masy kostnej młodych, dorosłych osób tej samej płci a współczynnik Z-score porównuje badaną gęstość kości do grupy kontrolnej osób tej samej płci i w tym samym wieku.

Na podstawie wieloletnich obserwacji uznaje się, że pomiar BMD wykonany w szyjce kości udowej to najbardziej wiarygodne badanie i pozwala najdokładniej określić ryzyko złamania.

Rozpoznanie osteoporozy w/g wskaźnika T-score

> – 1	wartość prawidłowa
od – 1 do – 2,5	osteopenia
< – 2,5	osteoporoza
< – 2,5 +	osteoporoza zaawansowana, złamanie osteoporotyczne

TUTAJ przeczytasz o tym, na czym polega badanie densytometryczne metodą DXA. Jak sprawdzić, czy mam osteoporozę? Diagnostyka osteoporozy

Jak samodzielnie zbadać ryzyko osteoporozy?

W celu ułatwienia diagnostyki i oszacowania ryzyka złamań eksperci WHO pod kierownictwem Prof. Johna A Kanisa opracowali metodę FRAX, w której za pomocą kalkulatora on-line i dostępnych tabel można obliczyć dziesięcioletnie ryzyko złamania. Narzędzie FRAX, czyli kalkulator ryzyka złamań, jest dostępne w języku polskim na stronie internetowej https://www.sheffield.ac.uk/FRAX/tool.aspx?country=40. Podstawą obliczeń są indywidualne dane pacjenta, możliwe czynniki ryzyka jak również ewentualne wyniki badań BMD. Obliczone na tej podstawie ryzyko wyraża się procentowo: niskie ryzyko to wynik do 10%, między 10 a 20 % ryzyko uznaje się za średnie a powyżej 20% za wysokie.

Diagnostyka osteoporozy jest jak widać złożonym procesem, powinna opierać się na właściwie przeprowadzonym, rzetelnym wywiadzie, staranną analizą ryzyka rozwoju choroby i wystąpienia złamań. Potwierdzone dalszymi badaniami podejrzenie choroby daje podstawy do dalszych działań i leczenia pacjentów.

Jeśli zaciekawił Cię ten wpis, zachęcam Cię do skorzystania z kalkulatora FRAX i jeśli tylko Twój wynik potwierdzi ryzyko złamań – do dalszej diagnostyki. Badanie DXA jest badaniem nieinwazyjnym, nie boli, za to daje potwierdzenie lub wyklucza chorobę. Jak sprawdzić, czy mam osteoporozę

Skany wyników badania metoda DXA

Źródła:

1. LORENC, Roman, et al. Zalecenia postępowania diagnostycznego i leczniczego w osteoporozie w Polsce. Aktualizacja 2017. Endokrynologia Polska, 2017, 68.A: 1-18.

2. Svedbom, A., Hernlund, E., Ivergård, M. et al. Arch Osteoporos (2013) 8: 137. https://doi.org/10.1007/s11657-013-0137-0

3. Kanis JA, McCloskey EV, Johansson H, et al. Scientific Advisory Board of the European Society for Clinical and Economic Aspects of Osteoporosis and Osteoarthritis (ESCEO) and the Committee of Scientific Advisors of the International Osteoporosis Foundation (IOF). European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women. Osteoporos Int. 2013; 24(1): 23–57,

4. Tkaczuk-Włach J., Sobstyl J., Jakiel G., Osteoporoza – obraz kliniczny, czynniki ryzyka i diagnostyka, Przegląd Menopauzalny 2010

5. Marcinkowska – Suchowierska E., Czerwiński E., Badurski J., Osteoporoza – ocena ryzyka złamania. Status Quo Arte Anno 2007/2008: Przegląd stanowisk: Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Europejskiej Agencji Medycznej (EMEA), Europejskiego Towarzystwa Klinicznych i Ekonomicznych Aspektów Osteoporozy (ESEAO), Międzynarodowej Fundacji Osteoporozy (IOF), Polskiej Fundacji Osteoporozy (PFO) i Polskiego Towarzystwa Osteoartrologii (PTOA), Postępy Nauk Medycznych 6/2008, s. 335-359.

Zdjęcia pochodzą z własnego archiwum – skanowany prawdziwy wynik badania metodą DXA. Nie zezwalam na wykorzystanie skanów bez mojej zgody.